Szacuje się, że zanim Europejczycy przybyli w dorzecze Amazonki, region ten zamieszkiwany był przez populację, liczącą od 2 do 10 mln ludzi. Do niedawna uważano, że cała Amazonia łącznie z terenami położonymi z dala od rzek była gęsto zaludniona i intensywnie modyfikowana przez ludność. Zdaniem bowiem niektórych naukowców, obecna bioróżnorodność Amazonii jest raczej wynikiem szeroko rozprzestrzenionej i intensywnej działalności ludzkiej, nie zaś naturalnych procesów ewolucyjnych i ekologicznych. Jak się jednak okazuje, grupa badaczy ze Smithsonian Institution, Florida Institute of Technology, Wake Forest University oraz University of Florida ma na ten temat nieco odmienne zdanie. Wyniki badań jakie opublikowali w ostatnim wydaniu pisma Science, sugerują, że duże obszary zachodniej Amazonii były słabo zaludnione. Jeśli na badanych terenach mamy do czynienia z formami ludzkiej działalności, to są one raczej bardzo lokalne, bardzo rzadkie i o niewielkim znaczeniu dla całego ekosystemu – informują badacze.
Członek plemienia Yagua z okolic Iquito w Peru. Fot. Jialiang Gao. Creative Commons
Badacze opierają swe wnioski na badaniach 247 próbek gleby z 55 stanowisk z centralnej i zachodniej Amazonii, położonych nad brzegami rzek, z miejsc gdzie archeologia sugeruje obecność ludności oraz z lokalizacji oddalonych od rzek, dla których jak dotąd brak danych archeologicznych i historycznych. Dzięki analizie udało się prześledzić chronologię pożarów, wegetacji oraz zmian w glebie, które mogły być efektem ludzkiej działalności. Okazuje się, że wczesne populacje centralnej i zachodniej Amazonii koncentrowały się w pobliżu rzek i jezior. Jednak w odróżnieniu od terenów wschodniej Amazonii mamy to raczej do czynienia z niewielkimi, mobilnymi grupami.
Naukowcy nie pobierali próbek z terenów wschodniej Amazonii ponieważ ten obszar był już w przeszłości przebadany dość wnikliwie. Tylko w 2010 badacze z Uniwersytetu w Göteborgu poinformowali o odkryciu w pobliżu miasta Santorem w Brazylii około 90 osiedli po rolniczych ludach wschodniej Amazonii. Stanowiska ulokowane zaś były z dala od rzek i w słabo obecnie zaludnionych rejonach wschodniej części kraju.
„Posiadamy mocne dowody na istnienie dużych osiedli we wschodniej Amazonii. Zaś nasze dane wskazują na inne adaptacje kulturowe w środkowej i zachodniej Amazonii, które pozostawiły wielkie obszary tego terytorium z jedynie znikomym wpływem człowieka na środowisko wokół” – informuje Mark Bush, będący jednym z uczestników projektu.
Amazonia. Fot. Neil Palmer. Creative Commons
Wpływ ludności na las deszczowy w tym rejonie Amazonii ograniczał się zdaniem naukowców głównie do obszarów tuż nad rzekami oraz w niewielkim stopniu do lasów w najbliższym otoczeniu. Pogląd ten stoi oczywiście w sprzeczności z teorią, że cała Amazonia była w czasach prekolumbijskich gęsto zaludniona z rolnictwem stosowanym na dużą skalę. Brak jest też form intensywnej gospodarki leśnej, jak chociażby gajów palmowych.
Przystępując do projektu badacze postawili hipotezę, że jeśli prekolumbijska Amazonia była krajobrazem wysoce zmienionym przez człowieka to większość obecnej bioróżnorodności powinno być właśnie rezultatem ludzkiej działalności. Biorąc bowiem pod uwagę fakt, że dorzecze Amazonki stanowi jeden z najważniejszych obszarów globu pod względem owej bioróżnorodności to odpowiedź na pytanie jak dawne populacje modyfikowały i wpływały przez to na ekosystem lasu deszczowego, może mieć kluczowe znaczenie dla podjęcia odpowiednich kroków w celu jego zachowania.
„Niezwykła bioróżnorodność Amazonii nie jest produktem ubocznym ludzkiej działalności. Nie możemy jednak zakładać, że te lasy deszczowe będą odporne na wpływ człowieka ponieważ wiele nie zostało naruszonych lub były zakłócone jedynie w niewielkim stopniu w przeszłości. Sytuacja ta nie jest bowiem analogiczna ze współczesną ingerencją człowieka w ekosystem, związaną z przemysłowym rolnictwem, konstrukcją dróg oraz połączeniem tych procesów ze zmianami klimatycznymi” – dodaje Crystal McMichael.
Tekst na podstawie komunikatu prasowego Smithsonian Institution oraz artykułu w serwisie Popular Archaeology
McMichael, C.H., Piperno, D.R., Bush, M.B., Silman, M.R., Zimmerman, A.R., Raczka, M.F. and Lobato, L.C. 2012. Sparse pre-Columbian human habitation in Western Amazonia. Science15 June 2012: Vol. 336 no. 6087 pp. 1429-1431 DOI: 10.1126/science.1219982 .
Warto przeczytać:
Archeologia nizinnych terenów Ameryki Południowej
Kolejne niesamowite pozostałości po zaginionych ludach Amazonii
ARCHEOPASJA 